And it does not matter that the one works realistic and the other abstract?
I do not see any difference. If you look closer at this guinea fowl by Jan Mankes you surely see the subtleties of color and tone, your eye disappears into that beautiful color glow. Then you feel that the guinea is reason to evoke emotions that lie much deeper. It’s pure abstraction. Metsaars does no different. He sees the evening light reflect in water or moss grow on a tree .. They both connect a sort of cosmic consciousness with earthly things. At least that’s how I experience it.

Wie zo naar het werk van Metsaars kijkt en in zijn doeken het herkenbare ziet, begaat een vergissing; een vergissing waar je als kijker baat bij denkt te hebben, maar die het schilderij onrecht doet. Het belang van de kijker is niet het belang van het schilderij noch van de schilder.

Janus Metsaars loopt rond op de wereld en ondergaat wat hij waarneemt zonder meteen acht te slaan op wat zijn verbeelding daar voor houvast vindt. Bij hem is het eerder zo dat hij eerst het houvast moet verliezen voordat iets hem aanleiding geeft er iets mee te doen in zijn schilderkunstige verbeelding. Hij moet zich aan de werkelijkheid onttrekken om iets tot stand te brengen dat een zelfstandig bestaan als schilderij kan leiden.
Vanzelfsprekend hebben zijn directe omgeving en zijn persoonlijke leven invloed op wat hij aan zijn verbeelding toevertrouwt. Dat hij een leerlooierszoons uit Rijen is die veel in het Brabantse landschap verblijft, is een omstandigheid die ontegenzeggelijk in zijn schilderijen sporen trekt, maar het zijn wel sporen die je daar niet naar terugleiden. Janus Metsaars keert met zijn schilderijen nooit op zijn schreden terug. Hij beweegt zich er vandaan. Hij gaat verder. Zijn afkomst leidt hem naar zijn bestemming. Je kunt die schilderkunstige sporen alleen maar volgen om ergens anders uit te komen, iets waar je niet eerder bent geweest, wat je niet kent, wat je niet hebt gezien.

Zijn atelier is een vrijplaats. Het biedt weliswaar uitzicht op de rand van de binnenstad van ’s-Hertogenbosch, op wat water en bomen en een allegaartje aan rommelige bouwsels, maar het grote raam ervan is beslagen en de floers van dat venster vormt als het ware de wasem waarmee hij zijn doek grondt. Hij vernevelt het doek. Hij schildert dus geen nevel of mist, al ben je geneigd dergelijke weersomstandigheden in zijn schilderingen te lezen.
Het zijn juist de voor de hand liggende interpretaties waaraan je voorbij moet kijken. Wie zich in het werk laat opnemen, merkt dat hij niet is omringd door waterdamp, maar door een geschilderd ruimtelijk licht dat niet van deze wereld is. Het valt er van buitenaf op.
Veel schilderijen van Metsaars zijn van bovenaf gezien. Het schilderij ligt op de grond als hij het maakt. Wat we zien bestaat als zodanig alleen uit de wijze waarop het als verf op doek is aangebracht, als materie die een materieloosheid als ervaring veroorzaakt.
Schilderijen van Janus Metsaars verbeelden een ruimtelijkheid waarin de tijd is opgegaan. Als je de ruimte voorstelt met een onmeetbare omvang van afstand en duur, dan vouwt Metsaars die tegen elkaar, zodat distantie aanhoudende nabijheid wordt.
Je merkt als je zijn werk in taal beschrijft, dat je een cryptogram formuleert. Je zoekt de oplossing voor vergelijkingen die met elkaar in tegenspraak zijn en die daardoor elkaar verklarend aanvullen.

De schilderijen van Janus Metsaars worden gekenmerkt door een gelaagde transparantie. De opbouw van ieder doek gaat gepaard met impulsieve handelingen waar hij een geconcentreerde energie in zichzelf voor moet opladen, die hij tot stand brengt door afzondering en contemplatie enerzijds en handeling en overgave anderzijds. Het is niet overdreven om te zeggen dat het een rituele verrichting is die hij uitvoert, altijd min of meer hetzelfde maar nooit overeenkomstig aan wat hij eerder heeft gedaan.
Er is een binder en er zijn pigmenten die hij met elkaar verdunt tot een vloeibare emulsie, wat we een schijnmengsel noemen, en daaruit ontstaat een beleving van substantiële lichte ruimtelijkheid die hem omringt en waar hij deel van uitmaakt door op te gaan in het schilderen. Dat is geen ongewone of verheven taak, maar gewoon een werkwijze die hij zich eigen heeft gemaakt. Zijn schilderijen komen nu eenmaal niet buiten hem om tot stand. Ze ontstaan in hem en daar geeft hij uitdrukking aan in een beeldtaal die hij zichzelf de afgelopen veertig jaar eigen heeft gemaakt.
Hij is voor het kunstenaarschap opgeleid wat hem met vallen en opstaan in staat heeft gesteld tegemoet te komen aan het beeld dat in hem ligt te wachten om losgelaten te worden door te volharden in zijn innerlijk besef van vrijheid. Iedere terughoudendheid wordt daarvoor per schilderij overwonnen. In feite hoeft hij niets te laten als het kan worden geschilderd.

De persoonlijke verwikkelingen die Janus Metsaars als mens beheersen, lost hij in zijn schilderijen uiteindelijk op. Dat is een louteringsproces waarvoor de handeling van het schilderen een behulpzaam instrument is bij wat er geestelijk in het geding is. De consequentie van die manier van werken is dat geen schilderij van hem is gemaakt naar wat hij heeft gezien of meegemaakt, maar een uitwerking is van wat hij daarbij ondergaat. Er ontstaat per schilderij een impulsief construct van innerlijke beschouwing. Steeds is er een spiritueel gehalte dat wordt gerelativeerd doordat zijn werk een overtuigende en meeslepende gedaante heeft. Het voert je als kijker mee op een tocht door de verbeelding van het individuele en onderbewuste naar het algemene en redelijke. In je interpretatie probeer je daardoor wat je ziet te duiden als benoembare werkelijkheid, terwijl het schilderij in feite de persoonlijke onthechting daarvan is.

Het prettige van de schilderijen van Janus Metsaars is, dat ze heel tastbaar zijn en dat ze concreet te ervaren zijn als de waarachtige uitdrukking van geestelijke – zowel verstandelijke als gevoelsmatige – overwegingen bij het mysterie van het bestaan. Hoewel bijna ieder schilderij een landschappelijke atmosfeer kent, is het onmogelijk daarin iets te herkennen waarmee je vertrouwd bent. De schilderijen zijn nauwelijks te identificeren als herkenbare situaties. Heel in het algemeen zou je kunnen zeggen dat het werk je schilderkunstig laat ervaren dat licht tegelijkertijd dun en diep is. Daaraan kun je afmeten dat de tijd gewichtloos is, ijl en mystiek. Het is ons gegeven dat in verf op doek te ervaren, verf die door Janus Metsaars op dat doek is aangebracht.